Τετάρτη 1 Ιουνίου 2011

Θέματα Φυσικής 2011. Κάποια σχόλια


Γενικές θέσεις για τον τρόπο εξέτασης και την κριτική.
Πέρασαν λίγες μέρες από την εξέταση  στη Φυσική, ακούστηκαν πολλά, σχολιάστηκαν περισσότερα και μιας και ολοκληρώθηκε και η διαδικασία της βαθμολόγησης των γραπτών, μπορούμε νομίζω να σχολιάσουμε τα πράγματα, με λίγο μεγαλύτερη νηφαλιότητα.
Να ξεκινήσω λέγοντας ότι υπάρχει πρόβλημα με τον τρόπο λειτουργίας της επιτροπής. Δεν είναι δυνατόν να μαζεύονται το βράδυ τα μέλη της επιτροπής και να πρέπει μέχρι το πρωί, να έχουν καταλήξει στα προτεινόμενα θέματα. Αν ζούσαμε σε άλλη χώρα, θα μπορούσα να προτείνω τα θέματα να είχαν βγει πριν 1-2 μήνες, για να υπάρχει ο χρόνος ωρίμανσης, αλλά και ο χρόνος να τα μελετήσουν και κάποιοι άλλοι άνθρωποι, ώστε να έχουμε το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα. Δυστυχώς αυτό δεν μπορεί να γίνει εδώ και νομίζω ότι όλοι καταλαβαίνουμε το λόγο. Θα μπορούμε όμως, η ομάδα που προτείνει τα θέματα να συνεδρίαζε στον ίδιο χώρο, όπως και σήμερα από το μεσημέρι της προηγούμενης, έτσι ώστε μέχρι το βράδυ, να ήταν έτοιμα τα θέματα να δοθούν στους «λύτες» προς επίλυση και δοκιμή. Όσοι έχουν συνεργαστεί με συναδέλφους για να βγάλουν θέματα, πρέπει να αναγνωρίζουν ότι η διαδικασία συμφωνίας δεν είναι καθόλου εύκολη. Αλλιώς έχεις δομήσει εσύ τα θέματα, αλλιώς ο άλλος. Η συρραφή δεν είναι και ο καλύτερος τρόπος και συνήθως οδηγεί σε θέματα που δεν εκφράζουν κανέναν. Κάτω δε από πίεση χρόνου, το αποτέλεσμα είναι ακόμη χειρότερο και λάθη μπορεί να ξεφύγουν. Όταν δε ο «λύτης» στις 4 η ώρα το πρωί καλείται να λύσει τα θέματα, είναι ήδη ανίκανος λόγω βιολογικών αναγκών να φανεί ουσιαστικά χρήσιμος. Μόνο και μόνο η ταλαιπωρία του ξενυχτιού, του αρκεί…. Ας είμαστε λοιπόν λίγο πιο ελαστικοί στις κρίσεις μας για τους ανθρώπους αυτούς. Έχουν τις ευθύνες τους, αλλά ούτε εύκολη  δουλειά είναι, ούτε είναι δυνατόν να ικανοποιήσουν όλους εμάς, που εκ των υστέρων κρίνουμε.
Με βάση ποια κριτήρια κρίνουμε τα θέματα αλήθεια;
Επικρατεί η άποψη ότι θέματα που  δυσκολεύουν τα παιδιά είναι απαράδεκτα. Διάβασα αρκετά σχόλια για άριστους μαθητές που απέτυχαν. Λυπάμαι αλλά δεν θα συμφωνήσω. Αλήθεια πόσους αριστούχους βγάζουμε από το σημερινό σχολείο; Έχω αναφερθεί και παλιότερα στο θέμα, και δεν θα ήθελα σήμερα να  το συζητήσουμε, αλλά κάποτε πρέπει νομίζω να γίνει. Σήμερα ένας μαθητής πάνω του μετρίου έχει 20. Οι μισοί μαθητές καταλήγουν στην Γ΄ Λυκείου να έχουν 20 στα προφορικά και μετά μας φαίνεται περίεργο και μας φταίνε τα θέματα, όταν τα γραπτά τους είναι αρκετά χαμηλότερα. Όταν δε, τυχαίνει οι αποτυγχάνοντες να είναι και μαθητές μας, εκεί ποιος μας σταματάει στην κριτική! Δεν χρειάζεται νομίζω να τονίσω, ότι αν στη σχέση αυτή μεσολαβεί και οικονομικό συμφέρον, τα πράγματα δεν μπορούν να είναι και πολύ αντικειμενικά, αφού πρέπει να δικαιολογηθεί και μια επαγγελματική «αποτυχία».
 Έγινε συζήτηση και πριν τις εξετάσεις με αφορμή την κύλιση με ολίσθηση, τι θέματα μπορούν να μπουν στις εξετάσεις. Είναι σωστό ότι τα θέματα θα πρέπει να στηρίζονται σε αυτά που οι μαθητές μας έχουν διδαχτεί και αποτυπώνονται στο σχολικό βιβλίο; Σε πρώτη ανάγνωση είναι σωστό.
Αλλά η λογική αυτή οδηγεί σε προβλήματα σαν το φετινό Δ. Σε σχόλια πάνω στη  συζήτηση, προσπάθησα να δώσω ένα παράδειγμα προς αποφυγή, το οποίο ο Γιάννης Κυριακόπουλος χαρακτήρισε καρικατούρα. Δεν είχα καθόλου φαντασία… Πού να φανταστώ ράβδο, τροχαλία και 5-6 ακόμα σημειακές μάζες!!!
Υπάρχει λοιπόν μια λύση. Να μπαίνουν θέματα τυπικά, από αυτά που υπάρχουν στο βιβλίο και τα οποία έχουμε όλοι διδάξει και  στο σχολείο και  στα φροντιστήρια και τα οποία έχουν παπαγαλίσει οι μαθητές μας. Θα γράφουν όλοι καλά και θα είμαστε όλοι ευχαριστημένοι. Τι σημασία έχει αν ένας μαθητής με 19.000 μόρια δεν θα μπαίνει στη σχολή της προτίμησής του…
Υπάρχει άλλη λύση; Δεν χρειάζεται να πω εδώ, τι άποψη έχω. Όσοι έχουν δει τις ασκήσεις και τα διαγωνίσματα που έχω αναρτήσει ξέρουν τις προσωπικές μου απόψεις, όχι θεωρητικά αλλά επί του πρακτέου. Δεν έχουν παρά να διαβάσουν τα προτεινόμενα θέματα πέρσι και φέτος. Απλά να πω ότι η λύση δεν θεωρώ ότι είναι τα εύκολα θέματα, που θα τα έχουν όλοι οι μαθητές παπαγαλίσει.
Ας έρθουμε όμως σε ένα πιθανό σφάλμα της επιτροπής και στην απάντηση που ζητάει η ΚΕΕ. Το πρόβλημα είναι ότι σύμφωνα με το νόμο την ευθύνη της βαθμολόγησης δεν την έχει η ΚΕΕ, η οποία ουσιαστικά διαλύεται μόλις δώσει τα θέματα. Την έχουν τα βαθμολογικά κέντρα και μάλιστα χωρίς καμιά διασύνδεση μεταξύ τους. Νομίζω ότι χρειάζεται άμεσα αλλαγή του τρόπου λειτουργίας, του όλου συστήματος. Και με βάση την φετινή εμπειρία και την απάντηση στο Α4, σε μια ερώτηση κλειστού τύπου, που δεν είχες καν τη δυνατότητα να δεις πώς σκέφτηκε ο υποψήφιος, θα έπρεπε η ΚΕΕ να ήταν περισσότερο ευήκοη στις απόψεις που ακούστηκαν. Η μη απάντηση στις αιτιάσεις για λάθος, είναι τουλάχιστον απαράδεκτη.

Ας δούμε τώρα τα συγκεκριμένα θέματα.
ΘΕΜΑ Α.
Αλήθεια, μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξει μορφή; Στο κάτω - κάτω οι εξετάσεις είναι πλέον καθαρά εισαγωγικές, αφού ο μαθητής μπορεί μέσα από ενδοσχολικές εξετάσεις να πάρει το Απολυτήριό του. Οι αδυναμίες πολλές αυτής της μορφής εξέτασης, συν ο ελάχιστος αριθμός ερωτήσεων, νομίζω μας οδηγεί στην κατάργησή τους. Άλλωστε ο μόνος λόγος ύπαρξής τους, η δυνατότητα δηλαδή του μαθητή να κλέβει, για να περάσει την τάξη, εξέλιπε…
...................
ΘΕΜΑ Β:
Το έγραψα και σε ένα από τα πρώτα μου σχόλια. Εξετάζουμε θεωρία εδώ και εργαστηριακές δεξιότητες που προβλέπει ο νόμος ή  δίνουμε μικρές ασκησούλες; Μάλλον το δεύτερο γίνεται. Αλλά αν είναι έτσι, τουλάχιστον ας το πούμε.
Το Β1 δυσκόλεψε τους μαθητές δείχνοντας και τη γύμνια των γνώσεών τους. Δεν μπορούσαν να σχεδιάσουν ένα σχήμα και να ξεδιαλύνουν τι είναι αυτό που υπολογίζουν, είναι επιμήκυνση, είναι πλάτος; Αρκετοί μπερδεύτηκαν.
Το Β2, για μέν
α είχε πολύ λίγη Φυσική και όχι ιδιαίτερη δυσκολία, αν εξαιρέσει κανείς την μάλλον δύσκολη διατύπωση.
Το Β3 δεν εξέτασε απολύτως τίποτα. Το πιο σίγουρο ερώτημα ακόμη και για έναν κάτω του μετρίου μαθητή. Έγραφε μια ΑΔΟ, έτσι σκέτα, μια εξίσωση και έτοιμος. Εννιά μόρια.
.............
ΘΕΜΑ Γ:
Μια άσκηση μέτριας δυσκολίας την οποία εύκολα ένας διαβασμένος μαθητής έγραφε. Δεν είχε κάτι το ιδιαίτερο, ήταν από τα θέματα που οι μαθητές συνήθως λένε sos. Θα διαφωνήσω με την άποψη ότι εξέταζε μόνο Τριγωνομετρία. Είχε όμορφα ερωτήματα και η απάντησή τους προϋπόθετε αρκετή γνώση από τον εξεταζόμενο. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσοι μαθητές πήραν για τα σημεία Μ και Ο της εξίσωση τρέχοντος κύματος (και βρήκαν και σωστό αποτέλεσμα...)
...................
ΘΕΜΑ Δ:
Πέρα από τα αρχικά μου σχόλια, τα οποία προφανώς με εκφράζουν και σήμερα, θεωρώ ότι εδώ υπήρξαν και τα σοβαρότερα προβλήματα. Προφανώς δυσκόλεψε τους μαθητές, τους έκανε να χάνονται, τους κούρασε. Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να έχει μπει ένα τέτοιο θέμα. Αλλά ας δούμε κάποια σημεία του.
Στο Δ1, νομίζω ότι υπάρχει μια ατυχέστατη διατύπωση. Τι εννοεί ο ποιητής; Καταλήγω να αποδεχτώ την άποψη του Διονύση Μητρόπουλου: Μάλλον στο άκρο Β δεν κρέμεται η τροχαλία με νήμα αλλά με κάτι άλλο, (ας το πούμε λαμάκι), οπότε η ράβδος ισορροπεί οριζόντια αφού η οριζόντια θέση αντιστοιχεί σε ευσταθή ισορροπία. Μόνο τότε στέκει η διατύπωση «Να αποδειχθεί ότι …». Ήταν δύσκολο να ειπωθεί ότι το σύστημα  συγκρατείται σε τέτοια θέση ώστε η ράβδος να είναι οριζόντια και σε μια στιγμή αφήνεται ελεύθερο;
Στο Δ2, θεωρώ ότι η διατύπωση για τη γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου, τουλάχιστον δεν ήταν τίμια. Ωθεί το μαθητή, που έχει μάθει να προσπαθεί να απαντά στο συγκεκριμένο ερώτημα, να εστιάσει την προσοχή του ΜΟΝΟ στη ράβδο. Από τη στιγμή που πάνω στη ράβδο υπάρχουν;έχουμε; (αλήθεια τι σημαίνουν τα ρήματα αυτά; Μήπως κάποιος μαθητής θα μπορούσε να σκεφτεί ότι απλά έχουμε τοποθετήσει επάνω στη ράβδο τα σώματα;), θα ήταν πιο τίμιο να αναφερόμαστε στο στερεό που έχει δημιουργηθεί. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και στο ερώτημα Δ3, αλλά..
Στο Δ3 υπάρχει το ακόμη χειρότερο, η κρούση του υλικού σημείου mΑ με το υλικό σημείο m4. Μα δεν υπάρχει τέτοια κρούση! Το στερεό (ράβδος, mΑ, mΓ συγκρούεται με το m4). Γιατί να διατυπωθεί έτσι; Δεν θέλω να πιστέψω ότι έγινε σκόπιμα, για να στείλει τους μαθητές στην ΑΔΟ…
Και ερχόμαστε στο ερώτημα Δ4. Το πιο όμορφο και με πολύ Φυσική ερώτημα του διαγωνίσματος. Ένα πολύ σπουδαίο πρόβλημα. Πρόβλημα, όχι ερώτημα!!! Μόνο του αρκούσε. Θα μπορούσε βέβαια να ντυθεί με 2-3 υποερωτήματα και να αποτελέσει το Δ Θέμα.

Τα λάθη και τα σωστά.
Ποια ήταν η σωστή απάντηση στο Α4; Σίγουρα το δ. και ας επέμενε η ΚΕΕ  στο γ. Και όμως όλοι οι διαβασμένου και καλοί μαθητές το γ απάντησαν. Φαντάζεστε αλήθεια να έλεγε η ΚΕΕ ότι σωστή απάντηση είναι το δ; Έγινε πολύ φασαρία για το θέμα. Προσωπικά είχα απαντήσει με mail,σε φίλο που μου ζήτησε τη γνώμη μου, την ημέρα των εξετάσεων:
« Το κείμενό σου και η ουσία του με βρίσκει  σύμφωνο. Έτσι είναι τα πράγματα.
Δες άλλωστε και το Α5 ερώτημα που είχα δώσει στο τελικό διαγώνισμά μου.
Αλλά δεν νομίζω ότι ένας καλός μαθητής, ή έστω ένας διαβασμένος μαθητής που έχει διαβάσει το Doppler από το βιβλίο  του θα είχε αυτό το πρόβλημα. Στη σελίδα 169 γράφει:
Αν τη στιγμή t... το μέγιστο θα έχει πλησιάσει τον παρατηρητή κατά λ και η πηγή θα τον έχει πλησιάσει κατά υsΤ. Τότε εκπέμπεται ...
Με βάση αυτά, κάθε διαβασμένος μαθητής θα απαντήσει όπως θέλει η ΚΕΕ
Έτσι ακριβώς έγινε. Διόρθωσα 125 γραπτά και μόνο ΕΝΑΣ διαβασμένος μαθητής απάντησε το δ. Πιθανόν να σκέφτηκε ή να το είχε διδαχτεί σωστά. Όλοι οι άλλοι απάντησαν το γ.
Μα, επειδή ήταν ένας μόνο πρέπει να αδικηθεί; Όχι προφανώς και γι’ αυτό προηγούμενα τόνισα ότι η ΚΕΕ θα έπρεπε να έχει αποδεχθεί και το δ. για σωστό, έστω και αν μαζί με τον ΕΝΑΝ βολεύονταν και 4 ακόμη που έπαιξαν λόττο.
Ας έρθουμε τώρα  στο Θέμα Γ:
Εδώ βέβαια έγινε αρκετή φασαρία από το φίλο Θρασύβουλο, νομίζω όχι δικαιολογημένα.
Τα σημεία που ικανοποιούσαν τη δοσμένη εξίσωση της ταλάντωσης του Μ, είναι μόνο δύο (συμμετρικά πάνω στη μεσοκάθετο της απόστασης των δύο πηγών) και όχι άπειρα. Θα επαναλάβω τη λύση που δώσαμε σαν δεύτερη, από την συντακτική ομάδα.
Το σημείο Μ ισαπέχει από τις δύο πηγές, συνεπώς τα δύο κύματα θα φτάσουν ταυτόχρονα σε αυτό. Τη στιγμή λοιπόν t1 που θα αρχίσει το σημείο Μ να ταλαντώνεται θα έχει μηδενική φάση. Συνεπώς:
2π∙(5t1−10)=0   ή   t1=2s.
Αλλά τότε η απόσταση του Μ από την Π1 είναι:
(ΜΠ1)=r=υ∙t1=4m
Νομίζω ότι η παραπάνω λύση δεν μπορεί να αμφισβητηθεί εκτός και αν κάποιος αλλάξει ένα δεδομένο, όπως την εξίσωση  yM= 0,2ημ2π(5t -10). Δεν νομίζω όμως ότι έχει κανείς το δικαίωμα, να αλλάζει κατά το δοκούν ένα δεδομένο μιας άσκησης.
Το πρόβλημα με τη φάση, το είχαμε συζητήσει στη διάρκεια της χρονιάς, χωρίς να υπάρχει συμφωνία μεταξύ μας. Είναι γνωστές οι διαφορετικές αντιλήψεις πάνω στο θέμα. Μπορεί κάποιος να τις διαβάσει από εδώ. Θα ήθελα απλά μα θυμίσω ένα σχόλιό μου σε ερώτηση που μου τέθηκε από το Νίκο Ανδρεάδη (Φάσεις και αντιφάσεις στη συμβολή): «Αν δε με ρωτήσεις, γιατί στην ανάρτηση που παραπέμπεις, χρησιμοποιώ τις εξισώσεις του βιβλίου, θα σου έλεγα ότι αυτό διδάσκω στους μαθητές μου όταν τους προετοιμάζω, αφού σε αυτά θα εξεταστούν».
Σε αυτό λοιπόν που διδάχτηκαν, σε αυτό εξετάστηκαν. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.
Να κλείσω με ένα γενικότερο θέμα που άπτεται σε πρακτικές δικές μας, εδώ στο δίκτυο και τις συζητήσεις που γίνονται. Υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να έχουμε διαφορετικές θέσεις και απόψεις. Άλλες σωστές και άλλες λανθασμένες. Η προσπάθεια είναι να αναδειχτεί το σωστό, να διαδοθεί και σε μια επόμενη στιγμή, με κάποιο άλλο βιβλίο, να μπορέσουμε να διδάξουμε σωστότερη Φυσική. Μέχρι να γίνει όμως αυτό, οι μαθητές μας διδάσκονται το συγκεκριμένο βιβλίο και με βάση αυτό εξετάζονται. Νομίζω λοιπόν ότι δεν πρέπει να αναδεικνύουμε σε κάθε αφορμή τα λάθη, που εμείς ανακαλύψαμε ή εμείς γνωρίζουμε. Το μόνο που κάνουμε είναι να δημιουργούμε σύγχυση και προβλήματα.
Θα μπορούσα για παράδειγμα να αναδείξω και γω το ερώτημα Α5ε, και να πω ότι το ερώτημα είναι σωστό. Διαβάστε την ανάρτηση «Κύματα και Ενέργεια» η οποία προέκυψε μετά από μια μεγάλη συζήτηση. Θα δείτε ότι και στο στάσιμο κύμα μεταφέρεται ενέργεια από το ένα σημείο στο άλλο. Απλά μεταξύ των δύο δεσμών η ενέργεια εγκλωβίζεται. Τι λέτε ήταν υποχρεωμένοι οι μαθητές να το γνωρίζουν ή ήταν υποχρεωμένοι οι θεματοδότες να το λάβουν υπόψη τους; Θα έκανε καλό η δημιουργία ζητήματος πάνω στο ερώτημα αυτό;